Στοματικές έξεις σε παιδιά και εφήβους

Ως στοματικές έξεις χαρακτηρίζουμε τις διάφορες στοματικές συνήθειες, οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται στις φυσιολογικές λειτουργίες του στοματογναθικού συστήματος (μάσηση, ομιλία, κατάποση).

 

Οι συνηθέστερες στοματικές έξεις είναι:

1.Θηλασμός πιπίλας: Η πιπίλα λειτουργεί στα παιδιά ως υποκατάστατο του μητρικού στήθους παρέχοντας τους αίσθημα ασφάλειας. Συνήθως η ανάγκη για την χρήση της πιπίλας μειώνεται σταδιακά μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, ενώ σπάνια μπορεί να συνεχιστεί ως την ηλικία των οκτώ ετών. Η διακοπή της χρήσης επιτυγχάνεται κυρίως με την συζήτηση και την ψυχολογική προσέγγιση του παιδιού. Η παρατεταμένη διάρκεια της έξης αυτής, προκαλεί ανωμαλίες όπως αυξημένη οριζόντια πρόταξη των άνω προσθίων δοντιών, οπίσθια σταυροειδή σύγκλειση (στενή άνω γνάθος) και πρόσθια χασμοδοντία (κενό μεταξύ των άνω και κάτω προσθίων δοντιών). Εφόσον ο θηλασμός της πιπίλας δεν παραταθεί οι επιδράσεις δεν είναι σοβαρές και οι μικροανωμαλίες διορθώνονται αυτόματα.

2.Θηλασμός δαχτύλου: Πρόκειται για συνηθισμένη έξη που εμφανίζεται παράλληλα με τη χρήση της πιπίλας και πολλές φορές συνεχίζεται μετά την διακοπή της. Η αιτιολογία της έχει πιο σύνθετη ψυχολογική βάση, για αυτό και η διακοπή της είναι δυσκολότερη από τον θηλασμό της πιπίλας. Το άγχος, η πίεση στο σχολείο, οι ενδοοικογενειακές εντάσεις, η ζήλια προς τα μικρότερα αδέρφια, η μίμηση άλλων παιδιών του περιβάλλοντος ενοχοποιούνται για αυτή την έξη. Στατιστικά είναι συχνότερη στα μοναχοπαίδια, στα κορίτσια και συνήθως διακόπτεται πριν από τα πέντε έτη. Η παράταση της στην περίοδο ανατολής των μόνιμων προσθίων δοντιών και στην σταδιακή ανάπτυξη των γνάθων προκαλεί ανωμαλίες παρόμοιες αλλά συνήθως πιο σοβαρές από αυτές του θηλασμού της πιπίλας. Η βαρύτητα τους εξαρτάται από την διάρκεια, την συχνότητα και την ένταση που γίνεται ο θηλασμός, ενώ η έγκαιρη διακοπή οδηγεί συνήθως σε αυτόματη διόρθωση.

3.Πρόταξη γλώσσας: Όταν ο βρεφικός τρόπος κατάποσης συνεχίζεται στην παιδική και εφηβική ηλικία η γλώσσα εξακολουθεί να παρεμβάλλεται μεταξύ των άνω και κάτω προσθίων δοντιών. Αυτή η συνήθεια  μπορεί να συνοδεύει παρατεταμένο θηλασμό του δαχτύλου ή της πιπίλας και προκαλεί αυξημένη οριζόντια πρόταξη των άνω προσθίων δοντιών και κενό μεταξύ των άνω και κάτω.

4.Ονυχοφαγία: Έξη που παρατηρείται σπάνια στις ηλικίες τριών έως έξι ετών, αλλά είναι ιδιαίτερα συχνή σε παιδιά στην προεφηβεία και την εφηβεία. Οφείλεται κυρίως στο άγχος και  σε άλλους παράγοντες ψυχογενούς αιτιολογίας.

5.Θηλασμός και δήξη χειλέων και παρειών: Έξεις που μπορούν να προκαλέσουν διάφορες ανωμαλίες στην σύγκλειση των δοντιών (μεγάλη οριζόντια πρόταξη των άνω προσθίων δοντιών, διαταραχές στην ανάπτυξη των γνάθων κ.α.), ανάλογα  πάντα με την διάρκεια, την συχνότητα και την ένταση τους.

6.Βρυγμός: Ο βρυγμός δηλαδή το σφίξιμο και το τρίξιμο των δοντιών, είναι μια στοματική έξη αρκετά συχνή στα παιδιά, που συνήθως παρατηρείται κατά την διάρκεια του ύπνου. Προκαλεί συχνούς πονοκεφάλους, πόνο στους μύες, στην άρθρωση της κάτω γνάθου, στην περιοχή των αυτιών, ενώ τα αίτια του είναι τοπικά, οργανικά ή ψυχολογικά.

Αντιμετώπιση των στοματικών έξεων

Ο ρόλος του Οδοντιάτρου στον χαρακτηρισμό και στην αντιμετώπιση των στοματικών έξεων είναι καθοριστικός και βασίζεται στην καταρχήν ανάπτυξη ενός ειλικρινούς κώδικα επικοινωνίας με το παιδί. Με καλοσύνη, αγάπη, υποστήριξη και θετική επιβράβευση, ο μικρός ασθενής αισθάνεται συμμέτοχος στην αντιμετώπιση του προβλήματος του και έτσι οδηγείται με σταθερότητα στην απομυθοποίηση και τελικά στην διακοπή της έξης.

Εφόσον έχουν δημιουργηθεί μη αναστρέψιμα προβλήματα λόγω της παρατεταμένης διάρκειας μιας έξης, ο Οδοντίατρος προτείνει και συναποφασίζει με τους γονείς διάφορες μεθόδους αποκατάστασης (ορθοδοντικοί μηχανισμοί, νάρθηκες).