Στοματοπροσωπικός πόνος

Ο όρος περιλαμβάνει κρανιοπροσωπικούς, στοματογναθικούς ή οδοντικούς πόνους διαφορετικής έντασης, διάρκειας και χρονιότητας.

Πολλές φορές ο χαρακτηρισμός της εστίας του πόνου ,η διαφορική διάγνωση  και ο προσδιορισμός του θεραπευτικού σχήματος αποτελεί μία πολύ δύσκολη υπόθεση. Αυτό συμβαίνει γιατί η περιοχή του κεφαλιού – ιδιαίτερα το στόμα και το πρόσωπο- είναι γεμάτη από αισθητικά νεύρα που αναστομώνονται τόσο έντονα μεταξύ τους, ώστε μεταφέροντας το ερέθισμα στον εγκέφαλο καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολο τον εντοπισμό της ακριβούς πηγής του πόνου. Αρκετά συχνά απαιτείται η συνεργασία διαφορετικών ιατρικών και οδοντιατρικών ειδικοτήτων για τον σχεδιασμό ολοκληρωμένου σχεδίου θεραπείας και την ακριβή εκτίμηση της πρόγνωσης του περιστατικού, ούτως ώστε να ενημερωθεί ο ασθενής με σαφήνεια και να οδηγηθεί με ασφάλεια στην λύση του προβλήματος.

 

Προσπαθώντας να κατατάξουμε τον πόνο κατά περιοχή ανάλογα με την πηγή του, οδηγούμαστε σε:

1. Πόνο τοπικής αιτιολογίας από δόντια, γνάθους, αρθρώσεις κ.λ.π.

2. Πόνο μη τοπικής αιτιολογίας που αντανακλά στην περιοχή.

3. Πόνο που ξεκινά από τα ίδια τα νεύρα, χαρακτηριζόμενο ως νευραλγία.

Πόνος τοπικής αιτιολογίας

• Χαρακτηρίζεται έτσι ο πόνος που ξεκινά από τα δόντια, τα ούλα ή τα οστά των γνάθων και οφείλεται κυρίως σε φλεγμονή της επώδυνης περιοχής. Ο θεράποντας εντοπίζει σχετικά εύκολα το αίτιο και αντιμετωπίζοντας το, οδηγεί τον ασθενή του σε άμεση ανακούφιση. Αποτελεί τη συχνότερη αιτία επίσκεψης στον οδοντίατρο.
• Το επώδυνο δυσλειτουργικό σύνδρομο της κροταφογναθικής διάρθρωσης, της άρθρωσης δηλαδή ανάμεσα στην κάτω γνάθο και το υπόλοιπο κρανίο, είναι πολύ συχνό. Από μελέτες έχει βρεθεί ότι πάνω από τους μισούς ανθρώπους παρουσιάζουν συμπτώματα του συνδρόμου αυτού με τους περισσότερους να μην το συνειδητοποιούν, ενώ μόνο 5% έως 25% να αναζητά θεραπεία. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν το σύνδρομο αυτό παραπονούνται για ήχους από την άρθρωση όταν ανοιγοκλείνουν το στόμα, πόνο όταν κινούν την κάτω γνάθο που πολλές φορές αντανακλά στο αυτί, στον κρόταφο, στον αυχένα ή και στο υπόλοιπο πρόσωπο. Επίσης συχνά αναφέρουν αίσθημα βάρους και κούρασης στην περιοχή και, σε πιο σοβαρές καταστάσεις, αδυναμία διάνοιξης του στόματος.

Πόνος που ξεκινά από τα ίδια τα νεύρα

• Μερικές φορές μπορεί να παρουσιαστεί άτυπη οδονταλγία, η οποία χαρακτηρίζεται ως μορφή νευραλγίας. Συχνά έχει οδηγήσει ασθενείς στο να υποστούν μη απαραίτητες οδοντιατρικές εργασίες (σφραγίσματα, απονευρώσεις  ή ακόμη και πολλαπλές εξαγωγές δοντιών) σε μια ατυχή προσπάθεια να αντιμετωπιστεί ο πόνος.
• Σπάνια ευτυχώς, παρουσιάζεται στην περιοχή του προσώπου η πρωτοπαθής νευραλγία του τρίδυμου νεύρου, του βασικού δηλαδή αισθητικού νεύρου της περιοχής. Η κατάσταση αυτή, της οποίας η αιτιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη, εμφανίζεται ξαφνικά με έναν οξύτατο, διαπεραστικό πόνο που διαρκεί συνήθως δευτερόλεπτα και εκλύεται όταν ερεθιστεί μια συγκεκριμένη περιοχή του δέρματος του προσώπου ή του βλεννογόνου του στόματος. Ο πόνος αυτός είναι τόσο ανυπόφορος, ώστε ο ασθενής αποφεύγει ακόμα και να κινήσει τα χείλη του ή να αγγίξει τη συγκεκριμένη περιοχή, από φόβο μήπως προκαλέσει τη νευραλγία. Η αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής μπορεί να είναι δύσκολη και μακροχρόνια. Μερικές φορές, τέτοιος νευραλγικού τύπου πόνος μπορεί να εκλυθεί όταν το νεύρο πιέζεται από κάποιο όγκο ή άλλη βλάβη. Παρόμοιας μορφής πόνο μπορούν να δώσουν και άλλα νεύρα στην περιοχή, όπως το γλωσσοφαρυγγικό, υπό αντίστοιχες συνθήκες πίεσης.

Πόνος που ξεκινά έξω από το πρόσωπο

• Πόνος που οφείλεται σε στεφανιαία νόσο της καρδιάς, μπορεί να αντανακλά στη γνάθο και ιδιαίτερα στην περιοχή της αριστερής γωνίας της.
• Σε παθολογικές καταστάσεις του αυχένα.
• Βλάβες των οφθαλμών, της ρινικής κοιλότητας και των παραρρίνιων κόλπων (ιγμόρεια) ενδέχεται να προκαλέσουν πόνο στην περιοχή των γνάθων και του προσώπου.
• Η γλωσσοδυνία, μια κατάσταση στην οποία υπάρχει έντονο πολλές φορές αίσθημα καψίματος στη γλώσσα, παρουσιάζεται συνήθως σε ηλικιωμένα άτομα και μπορεί να οφείλεται σε διαβήτη, αβιταμινώσεις, σιδηροπενία, ψυχολογικά αίτια κ.α.

Σε όλες τις παραπάνω επώδυνες καταστάσεις ο ρόλος του οδοντιάτρου είναι κεντρικός. Εκείνος είναι που θα δεχτεί πολλές φορές τα πρώτα παράπονα του ασθενούς και σε πολλές περιπτώσεις θα βρει το αίτιο και θα λύσει το πρόβλημα.

Επειδή όμως αυτό μπορεί να είναι σύνθετο και απαιτεί τη συνεργασία διαφόρων ειδικών, ο οδοντίατρος παίρνοντας ένα λεπτομερές ιστορικό και κάνοντας μια συστηματική ενδοστοματική και εξωστοματική εξέταση του ασθενούς με προσωπαλγία, μπορεί να τον κατευθύνει προς την κατάλληλη ειδικότητα για περαιτέρω διερεύνηση και αντιμετώπιση.

Οι προσωπαλγίες αποτελούν καταστάσεις, των οποίων η διάγνωση και η αντιμετώπιση μπορεί να είναι δύσκολη ακόμη και για έμπειρους ειδικούς. Πολλές φορές χρειάζεται να εφαρμοστούν συνδυασμένα ή διαδοχικά, διάφορα θεραπευτικά σχήματα προκειμένου να υπάρξει ανακούφιση του ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση όμως, μόνο η στενή συνεργασία θεραπευτή και πάσχοντος μπορεί να φέρει το επιθυμητό και για τους δύο αποτέλεσμα.